از کامران تا سید مرتضی یک دغدغه فاصله است اگر .../7

سید مرتضی در بهار فکه، میان خون به بار می‌نشیند و شهید می‌شود.کامران، دانشجوی خوش‌مشرب دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، معماری می‌خواند؛ اما از شعر و فلسفه حرف می‌زد، بچه‌ شهر ری بود و گاه‌گاهی داستان می‌نوشت و اگر دست به قلم نمی‌برد نقاشی می‌کشید. زمانی هم که دوربین به دست گرفت، در جستجوی حقیقت بود و می‌خواست تا از اندیشه عبور کند. او در شعر ، داستان و فلسفه نیز به دنبال حقیقت بود. درد را شناخته بود و تمام تلاشش بر این بود تا در دوران جاهلیت ثانی و عصر توبه بشریت، در رکاب امام عشق باشد.
سید مرتضی آوینی که بیشتر مردم او را با روایت فتح و صدای مانای او می‌شناسند؛ همان کامران دانشجوی رشته معماری است که یک شب مهمانی، روح پر تلاطم و در جستجوی او را با اندیشه‌ای ناب آشنا کرد؛ آن‌گونه که ققنوس‌وار گذشته خود را به آتش کشید تا سید مرتضی متولد شود.
سید مرتضی آوینی تنها ابزاری را که می‌توانست روح بشریت را با حقیقت آشنا کند در هنر دید. جایگاه هنر در اندیشه او چنان دارای ریشه‌های عمیقی است که نه تنها از این ابزار به خوبی و خلاقانه استفاده می کند که گاهی از درد سکوت می‌کند.
آوینی در طول دوره زندگانی خویش، نوشته‌هایی به رشته تحریر درآورد. پس از تحول روحی نیز مقالات و یادداشت‌هایی در موضوعات مختلف و در نشریات متنوع به چاپ رساند که اکنون به صورت مجموعه گردآوری و به چاپ رسیده است. از این رو برای شناخت سید مرتضی از کامرانی که سوخته است عبور می‌کنیم تا بدانیم این ققنوس متولد شده چگونه در خون خویش غلت می‌زند و به عالم شهادت، شهادت می دهد. پس برای شناخت یک اندیشه ابتدا باید با گفتمان آن آشنا شد و دست نوشته‌های سید مرتضی یکی از مهمترین این منابع است.
اهمیت مطالعه آثار شهید آوینی و اهمیت شناخت این شخصیت، در پویایی او به عنوان یک هنرمندِ زمانه‌ خویش است. منفعل نبودن و در انزوای خویش غرق نبودن و نسبت به حوادث و اتفاقات حساس بودن یکی از ویژگی‌های هنرمند مردمی است. این حساسیت به مسائل در شکل هنری یک اتفاق مهم است. آوینی شدن یک تعهد درونی است در برابر آن‌چه هنر را نه صرف یک ابزار بلکه به مثابه یک اسلحه برای بیان مفاهیم و اندیشه‌ها به کار برد.
پیشنهادات مختلفی برای سیر مطالعاتی اندیشه آوینی شده است؛ مجموعه 12 جلدی کتاب‌های آوینی که در موضوعات مختلف به چاپ رسیده است؛ مؤسسه نسیم حیات به صورت موضوعی و مقالات مرتبط، سیر مطالعاتی را در سه سطح برنامه‌ریزی کرده است. آقای وحید یامین پور در کتاب ماجرای فکر آوینی، سیر مطالعاتی را از کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب آغاز می‌کند و سپس کتاب آغازی بر یک پایان، حلزون‌های خانه به دوش و رستاخیز جان و فردای دیگر را معرفی می‌کند.
برای چشیدن شیرینی کتاب‌های سید مرتضی، کتاب «فتح خون» را آغاز کنید: روایتی شاعرانه از بزرگترین حادثه‌ تاریخی که ما را درگیر خود می‌کند. کتاب «فردای دیگر» و «رستاخیز جان» با موضوع فلسفه، شعر، ادبیات ، فرهنگ و رسانه و مجموعه سه جلدی «آینه جادو»، «گنجینه آسمان» و «نسیم حیات» مقالات سینمایی، نقدهای سینمایی و گفتار متن فیلم‌های شهید آوینی از جمله آثار مد نظر است. کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب»، «آغازی بر یک پایان» و «حلزون‌های خانه به دوش» با موضوعات پیشرفت اقتصادی، انقلاب اسلامی، جریان روشنفکری است که چهارچوب‌های فکری آوینی را می‌توان در این مجموعه‌ها به روشنی دید. دیدن مجموعه فیلم‌های مستند او با عناوین شش روز در ترکمن صحرا، سیل خوزستان، خان گزیده‌ها، حقیقت، با دکتر جهاد در بشارگرد، هفت قصه از بلوچستان، با تیپ المهدی در محور راس البیشه، شیرمردان خدا کرب و بلا در انتظار است، روایت فتح و شهری در آسمان به شدت توصیه می‌شود تا ببینید چطور ابزار هنر در خدمت اندیشه در می‌آید.
اگر یک فعال فرهنگی یا یک هنرمند متعهد می‌خواهید باشید آوینی یک دردمند به تمام معناست؛ درد را می‌توان در سؤالات او دید که در لابه لای مقالاتش مطرح می‌کند و پس از چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی و گذشت دو دهه از شهادت او هنوز با آن سؤالات دست و پنجه نرم می‌کنیم و درگیر هستیم. هم‌چنین علاوه بر مطالعه آثار او در پی‌نوشت و منابعی که آوینی مطالعه کرده است نیز توجه کنیم که چه منابعی مورد توجه و منبع تغذیه و اندیشه او بوده است. او مرد زمانه‌ خویش بود. او را در بستر زمان خویش باید بررسی کرد، اگر چه قلم او از زمان می‌گذرد و این‌گونه است که سید مرتضی یک تیزفکر در زمانه خویش می‌شود که قلم او هنوز نیش بر خواب گرانمایه می‌زند تا نشان دهد که عقل خطا بین است.
الهام صباحی