تاریخ شفاهی فراتر از خاطره است

به گزارش روابط عمومی حوزه هنری خراسان شمالی، اهمیت مصاحبه در مقوله تاریخ شفاهی بایدها و نبایدهایی دارد که محمد قاسمی پور یکی از اساتید تاریخ شفاهی کشور در کارگاه آموزشی مصاحبه در تاریخ شفاهی که در به مدت 4 روز در استان خراسان شمالی برگزار شد به آن پرداخته است که در این گزارش با هم می‌خوانیم.

کارگاه آموزشی مصاحبه در تاریخ شفاهی با محوریت استعدادیابی نیروهای جدید و آموزش در استان خراسان شمالی با موضوع آشنایی با تاریخ شفاهی، سوژه‌یابی و تکنیک‌های مصاحبه در تاریخ شفاهی، در شهرستان‌های بجنورد، آشخانه شیروان و راز برگزار شد.

در این کارگاه‌ها مباحث تئوری و نظری برای پاسخگویی به پرسش‌های نویسندگان و محققان در زمینه ثبت و ضبط خاطره‌ها و مصاحبه‌هایی که انجام می‌دهند مطرح شد.

اولین کارگاه با عنوان کارگاه تاریخ شفاهی با حضور دانش‌آموزان فعال و پژوهشگر و محقق و عضو اتحادیه انجمن‌های دانش‌آموزی در شهرستان آشخانه برگزار شد.

بدیهی است نقش مصاحبه‌گر ، نقشی فعال و پویاست و گفتمان متقابل مصاحبه‌گر و راوی با به کارگیری شیوه‌های اصولی و استاندارد مصاحبه تاریخ شفاهی، به آشکار شدن زوایای پنهان تاریخ و بازسازی دوباره آن منجر می‌شود.

ابتدا مصاحبه‌‌کننده باید با تاریخ، جغرافیا، روانشناسی و ادبیات آشنا باشد تا بتواند در جریان مصاحبه ارتباط لازم و کافی را با مصاحبه شونده برقرار کند.

تاریخ شفاهی، اساساً فعالیتی برای آرشیوسازی و گنجینه سازی برای آیندگان است؛ در تاریخ شفاهی افزون بر چیزهایی که خاطره دارد می‌توانیم بستر، زمینه، پیرامون رویدادها و وقایع را مورد توجه قرار دهیم.

با وجود تشابهات و تفاوت‌های تاریخ شفاهی و خاطره، چهار رکن خاطره شامل (زمان، مکان، موضوع و رابطه راوی با موضوع) در اظهارات و بیانات تاریخ شفاهی ضرورت دارد که باید لحاظ شود.

تاریخ شفاهی فراتر از خاطره است به همین دلیل تاریخ شفاهی خاصیت پازلی دارد، یعنی شما در یک تحقیق تاریخ شفاهی باید با کل مجموعه افراد زنده‌ای که یک واقعه را تشکیل داده‌اند مصاحبه کنید؛ مصاحبه در تاریخ شفاهی در ذات خودش دو نفره است و دوگویی در مصاحبه بهتر از تک گویی است.

دراین کارگاه ها حاضران، علاقه‌مند به حوزه سیر پژوهی شهداء و ثبت و ضبط خاطرات مرتبط با شهدای دانش آموز و شهیدان شهرستانشان بودند که جمع شرکت کننده در این کارگاه همگی به لحاظ اخلاقی و ویژگی‌های شخصیتی بسیار هوشمند و علاقمند به موضوع اتفاقی‌شان بودند و مباحث مقدماتی مربوط به چگونگی ثبت و ضبط خاطرات در مصاحبه‌های رو در رو به گفتگوی شفائی برای این عزیزان ارائه شد.

با توجه به استعداد، علاقه‌مندی و بهره هوش و تحصیلی مناسبی که این جوانان دارند در صورت پیگیری و استمرار فعالیت‌های آموزشی و حمایت‌های حوزه هنری خراسان شمالی، در سال‌های آینده این افراد محققان خوب و توانمندی خواهند شد.

در کارگاه آموزشی شهرستان بجنورد مرکز استان خراسان شمالی نیز، عملا به مباحث آموزشی و مشاوره‌ای در ارتباط با آثار در دست تولید و در دست تالیف و نگارش توسط محققان و نویسندگان همکار با حوزه هنری اختصاص داشت.

 در این کارگاه عزیزانی که پروژه‌های نگارش خاطرات شفاهی را در دست دارند سوالات و نقطه‌نظراتی را که اکثرا در خصوص مشاوره برای زاویه دید مناسب و نحوه ساختمان بندی محتوا بود را طرح کردند.

در این خصوص سوالات پاسخ داده شد و نکات لازم برای رسیدن به الگوی نوشتاری دقیق و زاویه دید مناسب به این عزیزان شرکت کننده ارائه گردید و مقرر شد مراحل پیشرفت پروژه‌ها و پیشرفت نگارش کارها هم مورد مشورت قرار گیرد و با مساعدت کارشناس دفتر ادبیات پایداری استان کارهای نگارش یافته در فاز بندی‌های مختلف برای مساعدت‌های آموزشی و برای کارشناسی و نقد و نظر ارائه شود و  پس از خوانش و طرح ملاحضات به نویسندگان عودت داده شود.

در نهایت کارگاه آموزشی شهرستان بجنورد یک کارگاه تخصصی برای نویسندگان و محققان صاحب قلم و کار کرده بود که هم اکنون کار جدیدشان در حال نگارش و تنظیمات تدوین است.

همچنین جلسه کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی در کانون فرهنگی تربیتی شهید رجایی با حضور دانش آموزان پسر و دختر محصل در دبیرستان‌های شهرستان راز و جرگلان برگزار شد که در این کارگاه دانش آموزان عضو اتحادیه انجمن‌های دانش آموزی و اعضای مرتبط با کانون فرهنگی تربیتی شهید رجایی شهرستان راز نیز حضور داشتند.

شرکت کنندگان در این کارگاه در ماه‌های اخیر عهده دار چند پروژه تحقیقی ناظر بر گفتگو با مادران شهداء و ثبت و ضبط خاطرات خانواده چند شهید دوران دفاع مقدس در سطح روستاها و شهرستان راز بودند. این عزیزان ترکیب کاملا جوان و نوجوان داشتند و  تعدادی در پایه‌های متوسطه اول در حال تحصیل هستند که استخوان‌بندی این جمع نیاز به تمرین و ممارست و کار تجربی بیشتری داشت.

این نوجوانان و جوانان، استعداد و توان پژوهشی مناسب و علاقه‌مندی خوبی دارند که مشابه فراگیران شهرستان آشخانه و شیروان در صورت تداوم سرمایه‌گذاری آموزشی و پشتیبانی محتوایی و ارائه سیر مطالعاتی مناسب به آنها، می‌شود به رشد و رویش آن‌ها در آینده نزدیک امیدوار بود.

در جلسه کارگاه آموزشی در شهرستان شیروان نیز مباحث کاربردی و آشنایی با روش تاریخ شفاهی به عنوان شیوه کارآمد و موثر برای ثبت و ضبط خاطرات و تجربیات افراد به فراگیران عرضه شد و شرکت‌کنندگان در این کارگاه بانوانی علاقمند و بانوان رده سنی مختلف از دوره سال‌های پایانی دبیرستان تا دانشجویان و فارغ التحصیلان دوران کارشناسی و کارشناسی ارشد بودند این افراد تشکلی هستند که در ماه‌های اخیر در شهرستان شیروان شکل گرفته و علاقه‌مند هستند به پژوهش و ثبت و ضبط خاطرات مرتبط با شهدا ایثارگران و خانواده‌های معظم شهدا بپردازند.

در مورد فراگیران این شهرستان هم به نظر بنده سازماندهی و اهتمام آموزشی برای برگزاری دوره‌های تکمیلی و ایجاد کانال و شبکه‌ا‌ی برای پاسخ به سوالات کاربردی و عملی این عزیزان می‌تواند در رشد و ارتقاء کیفی صفحه کارشان موثر باشد و این شرکت کنندگان نیز بتوانند آثار خوب و موثری را به منصه ظهور برسانند.

در نهایت اکثر شرکت‌کنندگان در این کارگاه‌ها با اصول، فنون مصاحبه و نحوه ثبت و ضبط خاطره‌ها آشنایی داشتند و بیشتر پرسش‌ها در زمینه برطرف کردن اشکال و تقویت توانمندی‌ها در زمینه پرسشگری بود تا بتوانند به شکل مستندنگارانه و واقعیت‌گرایانه پای ثبت و ضبط افراد خاطره‌گو بنشینند.

امیدواریم با برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه فنون مصاحبه‌گری با کشف، جذب و پرورش افراد مستعد در خصوص ثبت خاطرات دوران دفاع مقدس، بتوانیم در تولید آثاری فاخر در حوزه تاریخ شفاهی در استان گام‌های مؤثرتری را برداریم.